SPACER PO LUBASZU Z HISTORIÄ„ W TLE
Często niewidoczne, ukryte w różnych zakątkach gminy Lubasz, znajdują się miejsca, o których warto pamiętać. Miejsca niejednokrotnie zapomniane, a jednocześnie ważne, stanowiące swego rodzaju memento. Jednym z takich miejsc jest z cała pewnością cmentarz żydowski, który znajduje się przy drodze prowadzącej z Lubasza do Nowiny. Dokładna data jego powstania nie jest jednak znana, choć źródła podają, że istniał już przed XVII wiekiem. Z pewnością natomiast osadnictwo społeczności żydowskiej na terenie Lubasza można wiązać już z XIII wiekiem.
Do chwili obecnej na terenie kirkutu w Lubaszu znajdują się mogiły i macewy, czyli nagrobki, które według tradycji żydowskiej nawiązują swoim kształtem do bram nieba, a z płaskorzeźb, które stanowią element dekoracyjny, można niejednokrotnie wyczytać pochodzenie rodu zmarłego. Według tradycji ich epitafia zwrócone są w stronę Jerozolimy. Wśród najstarszych nagrobków znajdują się jeden, na którym widnieje data 1677. Warto wspomnieć, że same macewy na przestrzeni dziejów się zmieniały. Z drewnianych i prostych stawały się z czasem kamienne i bardziej ozdobne. Na wielu z nich można zauważyć elementy roślinne, zwierzęce bądź elementy związane z uprawianym przez zmarłego zawodem. Nie jest tajemnicą, że trudna historia XX wieku doprowadziła do dewastacji wielu pomników historii, również lubaskich macew. Część z nich została zniszczona, inne wykorzystano do budowy dróg oraz fundamentów.
Musiał upłynąć leczący rany czas, aby w 2012 roku, podczas IV edycji "Dni Kultury Chrześcijańskiej", których jednym z organizatorów był Mariusz Zandon, podjęto inicjatywę uporządkowania miejsca spoczynku lubaskich Żydów. Rok później, podczas kolejnej odsłony tego wydarzenia, nastąpiło uroczyste otwarcie odnowionego cmentarza. W czasie uroczystości odbyło się na nim nabożeństwo ekumeniczne w intencji pochowanych tam osób. Przewodniczyli mu: ks. Mirosław Wawrzyniak, proboszcz parafii rzymsko-katolickiej pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Lubaszu, ks. mitrat Piotr Żornaczuk z parafii prawosławnej w Wałczu oraz pastor Sławomir Rodaszyński z parafii ewangelicko - metodystycznej w Chodzieży. W uroczystości uczestniczyli również uczniowie Szkoły Podstawowej z Lubasza oraz "Edukacji Lubasz", którzy zaangażowali się w uporządkowanie miejsca pochówku.
Marcin Dudziak
GOK Lubasz
