Z HEROIZMEM STANĘLI DO WALKI


Właśnie mija 102. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Dla mieszkańców Wielkopolski data ta jest szczególnie ważna. 27 grudnia 1918 r. poznaniacy sprzeciwili się woli dawnego zaborcy i podjęli walkę o odzyskanie polskości na terenach Prowincji Poznańskiej. Walka ta nie miałaby szans, gdyby nie wcześniejsze działania i rozmowy późniejszych przywódców Powstania.

Trwająca wojna dobiegała końca. Jesienią 1918 r. mocarstwa europejskie rozpoczęły rozmowy mające doprowadzić do zakończenia konfliktu zbrojnego i ustalenia nowych granicach w Europie. Zaczęto mówić o odrodzeniu się państwa polskiego. Wieści te docierały także na tereny Wielkopolski. Najpierw do samego Poznania, a z czasem i do małych miast i miasteczek w prowincji. Od listopada 1918 roku wiadomo było, że centralna część dawnej Rzeczpospolitej będzie pod władzą Polaków. Problemem stawała się Wielkopolska, która traktowana była przez Niemców jako nienaruszalna część ich państwa.

W Czarnkowie, pomimo sporej liczby mieszkańców - Niemców, zaczęto potajemnie organizować zebrania obywateli polskich. Powołano tajny Komitet Obywatelski. Wydarzenia, do których doszło w Poznaniu z 27 grudnia 1918 r. i rozszerzające się walki, skłoniły polskich liderów z terenu czarnkowskiego do podjęcia bardziej zdecydowanych działań. Włodzimierz Raczyński, wraz z przybyłym na jego prośbę oficerem armii pruskiej Zdzisławem Orłowskim, udał się, za namową księży Ignacego Czechowskiego (proboszcza chodzieskiego) i Stanisława Dykierta (pilskiego wikarego), na zjazd przedstawicieli Rad Ludowych Okręgu Nadnoteckiego w Pile. Na spotkaniu postanowiono między innymi, że dowódcą przyszłych działań zbrojnych będzie Zdzisław Orłowskiego, a punktem dowodzenia stanie się dwór w Stajkowie. Kolejne wydarzenia potoczyły się bardzo szybko. 3 stycznia 1919 r. w mieszkaniu Władysława Łaszewskiego w Czarnkowie doszło do zebrania polskich działaczy. Ustalono wówczas plan postępowania w razie działań zbrojnych. Tego samego wieczoru Orłowski udał się do Poznania celem pozyskania broni. Na zorganizowanym zebraniu Rady Robotniczo - Żołnierskiej Stanisław Grupiński odczytał fikcyjny telegram o nadciągających do Czarnkowa wojskach polskich. Wieść ta dotarła do dowódcy kompanii 149 Pułku Piechoty, który z żołnierzami opuścił miasto. 5 stycznia 1919 r. władzę w Czarnkowie przejęli Polacy. Historia zatoczyła koło. 13 września 1772 r. Czarnków, w wyniku I rozbioru Polski, dostał się pod panowanie pruskie, 5 stycznia 1919 r., dzięki polskim mieszkańcom, znowu stał się częścią tworzącego się Państwa Polskiego. Nowe władze na starostę powiatu czarnkowskiego wybrały Włodzimierza Raczyńskiego, a na burmistrza Antoniego Lesińskiego. Ludność niemiecka nie mogła się jednak pogodzić z zaistniałą sytuacją, zawiadomiono wojsko pruskie stacjonujące w Pile. Dowódca garnizonu major Joachim von Plechwe wydał rozkaz i 8 stycznia 1919 r. zaatakował Czarnków. Doszło do krwawych walk na terenie miasta, a wolność okupiona została śmiercią kilkunastu powstańców.

My - żyjący, staramy się co roku godnie oddać cześć i pamięć za tych, którzy mieli odwagę i z heroizmem stanęli do walki o wolność naszej Małej Ojczyzny. Gdy zbliżała się 100. rocznica wybuchu Powstania zawiązany został Honorowy Komitet Obchodów 100-lecia Powstania Wielkopolskiego w Powiecie Czarnkowsko - Trzcianeckim. Podjęto wówczas szereg działań upamiętniających to wydarzenie (uroczysta msza św. w kościele pw. św. Marii Magdaleny, sesja popularno - naukowa, na której referaty wygłosili Roman Chwaliszewski, Jarosław Łuczak, Janusz Skowroński, promocja filmu o Powstaniu Wielkopolskim na Ziemi Czarnkowskiej, promocja albumu i wystawy pt. "Oni dla nas, my dla Nich. W setną rocznicę Powstania Wielkopolskiego", dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika poświęconego żołnierzom - powstańcom na placu Wolności połączone z widowiskiem plenerowym grupy rekonstrukcyjnej). Jednym z planowanych działań było także oznakowanie mogił powstańczych. Potomkowie powstańców, chcąc mieć oznakowaną mogiłę, musieli wypełnić ankietę i złożyć ją do Urzędu Miasta. Oznakowanie mogił zakończyło się jesienią tego roku. Gdyby ktoś nie zdążył z złożeniem wniosku, może go jeszcze złożyć w Urzędzie Miasta oraz Muzeum Ziemi Czarnkowskiej.
Karolina Rążewska - Golik
Muzeum Ziemi Czarnkowskiej

Oznacznik mogił powstańczych
Pomnik poświęcony żołnierzom - powstańcom na pl. Wolności w Czarnkowie

Redakcja Czarnkow.INFO: 64-700 Czarnków, os. Parkowe 21/37, tel/fax 600 545 261, czarnkow.info@onet.pl
© Marcin Małecki Jacek Dutkiewicz 2004-2024. Wszelkie prawa zastrzeżone.