Z MYŚLĄ O NAJMŁODSZYCH


1 czerwca jest obchodzony w Polsce Międzynarodowy Dzień Dziecka. Święto to ustanowione zostało decyzją Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1954 roku, by zwrócić uwagę na los najsłabszych.

"Dziecko ma prawo być sobą. Ma prawo do popełniania błędów. Ma prawo do posiadania własnego zdania. Ma prawo do szacunku. Nie ma dzieci - są ludzie" - powiedział wybitny polski pedagog Janusz Korczak. Dziś słowa te wydają się nam oczywistością, jednak sto lat temu wyrażały myśl wręcz rewolucyjną. Dopiero w początkach XX wieku dostrzeżono, że dzieci są takimi samymi ludźmi jak dorośli, brak im jednak ich doświadczenia życiowego.

Ostatnie dekady XIX wieku przyniosły przełom w sposobie, w jaki postrzegane były dzieci. Jeszcze w XIX wieku pokutowało przekonanie, że dziecko nie do końca jest człowiekiem - stanie się nim dopiero, kiedy dorośnie. Wychowanie i edukacja przygotowywały je do dorosłego życia, by było dobrym obywatelem. Dziecko było zatem "materiałem" na człowieka, który należy dopiero ukształtować przy pomocy surowej dyscypliny. Dzieciom odmawiano wielu praw, traktowane były niemalże jako część inwentarza. W świetle prawa angielskiego, w przypadku rozwodu, dzieci pozostawały własnością ojca. Przepis ten zmieniony został dopiero w 1839 roku. Dziecko było w pełni poddane władzy rodziców - decydowali oni o jego wychowaniu, przyszłym zawodzie, małżonku. Zapoczątkowana w XVIII wieku rewolucja przemysłowa pogorszyła sytuację wielu rodzin. Robotnicy powstających fabryk pozbawieni byli prawnej ochrony i uzależnieni od jednego źródła dochodu. Wiele dzieci zmuszonych było do podjęcia pracy już od najmłodszych lat. W Wielkiej Brytanii dopiero w 1908 roku zabroniono zatrudniania dzieci w fabrykach i kopalniach. Dzieci do początku XX wieku podlegały takim samym karom jak dorośli. Zatrzymane za drobne przestępstwa (np. kradzieże) trafiały do więzień dla dorosłych. W Wielkiej Brytanii aż do 1908 roku dzieci podlegały karze śmierci podobnie jak dorośli.

Dla wielu osób dobrego serca tragiczna sytuacja najmłodszych była wezwaniem do działania. W XIX wieku powstawały liczne inicjatywy filantropijne. Najwybitniejsi literaci nawoływali do poprawy losu najmłodszych. Najpoczytniejszy autor angielski Charles Dickens zagadnieniu temu poświęcił swą najbardziej znaną powieść "Olivier Twist". W Polsce tematy biedy i złej sytuacji dzieci poruszali Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Maria Konopnicka. Pod koniec XIX wieku ukształtował się silny, społeczny ruch na rzecz ochrony praw dzieci. W 1920 roku przybrał on formę instytucjonalną jako Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom z siedzibą w Genewie. Związek ten w 1923 roku uchwalił dokument zwany Deklaracją Praw Dziecka, który następnie został przyjęty przez Ligę Narodów, poprzedniczkę ONZ.

Historia ustanawiania Dnia Dziecka związana jest z upominaniem się o prawa dzieci. Po raz pierwszy pierwszy Dzień Dziecka został zorganizowany w Chelsea w Stanach Zjednoczonych w 1857 roku. Jego pomysłodawcą był wielebny Charles Leonard. W następnych latach święto to zdobyło popularność i organizowane było w kolejnych miastach amerykańskich. Do dziś Międzynarodowy Dzień Dziecka w USA ma miejsce w drugą niedzielę czerwca. Amerykański Dzień Dziecka był na początku świętem lokalnym, organizowanym przez miejscowe wspólnoty. Pierwszym państwem, w którym Dzień Dziecka stał się świętem państwowym była Turcja. 23 kwietnia 1920 roku odbyło się pierwsze zebranie tureckiego Zgromadzenia Narodowego, na którym proklamowano niepodległość Republiki Turcji. Na pamiątkę tego dnia ustanowione zostało Święto Niepodległości, które jest jednocześnie Dniem Dziecka. Święto w takiej formie wprowadził Mustafa Kemal Ataturk, mąż stanu i pierwszy prezydent Turcji. Uważał on, że dzieci są przyszłością narodu i to właśnie im poświęcił Święto Niepodległości.

W Polsce pomysł zorganizowania święta dzieci pojawił się jeszcze w okresie międzywojennym. Od 1928 roku z inicjatywy Polskiego Komitetu Opieki nad Dzieckiem organizowany był "Tydzień Dziecka". Początkowo odbywał się on jesienią, w późniejszych latach został przeniesiony na termin majowy. Obchody "Tygodnia Dziecka" rozpoczynały się pochodem dzieci szkolnych wymachujących biało - zielonymi chorągiewkami. W kolejnych dniach czekały na nie różne przyjemności: festyny, zawody sportowe, wycieczki. Był to również czas, kiedy starano się uwrażliwić społeczeństwo na trudną sytuację najmłodszych w ubogiej II RP. Organizowano wówczas szkolenia dla młodych matek. Dwudziestolecie międzywojenne przyniosło wielki postęp w podejściu do dzieci. Działali w tym czasie wybitni pedagodzy, którzy uczulali społeczeństwo na podmiotowość dziecka (Maria Montessori, Janusz Korczak). Uważali oni że celem wychowawcy było pomóc podopiecznemu odnaleźć i zrealizować swój potencjał. Dzieci zostały otoczone ścisłą prawną ochroną. II wojna światowa przyniosła jednak straszliwe żniwo, które w równym stopniu dotknęło najmłodszych jak i dorosłych. Wraz z jej zakończeniem pojawiła się refleksja, by jeszcze bardziej wzmocnić prawną ochronę dzieci. Już w 1945 roku Deklaracja Praw Dziecka została włączona do Karty Narodów Zjednoczonych, dokumentu fundacyjnego ONZ. Uważano jednak, że jest to krok niewystarczający. Między innymi z inicjatywy Polski rozpoczęto prace nad nowym dokumentem, Deklaracją Praw Dziecka ONZ. Z pracami nad tym dokumentem związany jest pomysł ustanowienia Międzynarodowego Dnia Dziecka. Przyjęty został on w 1954 roku, lecz początkowo święto to nie miało określonej daty. Poszczególne państwa same decydowały, kiedy chcą obchodzić Dzień Dziecka. 20 listopada 1959 roku uchwalona została Deklaracja Praw Dziecka ONZ. Na pamiątkę tego wydarzenia ONZ uznał rocznicę za swój Dzień Dziecka. W Polsce, podobnie jak w wielu krajach byłego bloku komunistycznego, Dzień Dziecka świętowany jest od lat 50-tych 1 czerwca. Ustanowienie tego dnia jako Dnia Dziecka związane jest z akcją zbierania podpisów pod tak zwanym Apelem Sztokholmskim. Była to odezwa wzywająca do zakazania broni atomowej przygotowana przez Światową Radę Pokoju, organizację uzależnioną od Związku Radzieckiego. Pod apelem zebrano łącznie 500 milionów podpisów. Była to szeroko zakrojona akcja propagandowa w krajach komunistycznych. Jednym z jej elementów był Dzień Dziecka 1 czerwca 1950 roku. W następnych latach wydarzenie to było powtarzane i zostało połączone z Międzynarodowym Dniem Dziecka. Co ciekawe, do dziś w Niemczech są dwa dni dziecka: 1 czerwca i 20 września. Wynikają one ze zjednoczenia Niemiec Wschodnich (NRD) i Zachodnich (RFN) w 1990 roku. Niemcy pragmatycznie uznali, że zamiast kłócić się o datę święta, lepiej jest świętować dwukrotnie.

Dzień Dziecka ma nam przypominać wezwanie zawarte w Deklaracji Praw Dziecka: "(...) ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego i stwierdzają, że ciążą na nich, bez względu na rasę, narodowość, wyznanie (...) obowiązki". Jest to zatem święto poświęcone nie tylko najmłodszym, wspaniała okazja do zabawy, ale także apel do nas, dorosłych, byśmy nie ustawali w czynieniu świata lepszym dla naszych dzieci. Choć wydawać by się mogło, że jest to wezwanie zbyt wielkie dla kogokolwiek, możemy na nie odpowiedzieć już dziś, zaczynając od drobnostek - okazywania życzliwości, miłości i cierpliwości. W końcu, jak powiedział Antoine de Saint - Exupery: "Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi, ale niewielu z nich pamięta o tym".
Mikołaj Kułakowski
Muzeum Ziemi Czarnkowskiej

Redakcja Czarnkow.INFO: 64-700 Czarnków, os. Parkowe 21/37, tel/fax 600 545 261, czarnkow.info@onet.pl
© Marcin Małecki Jacek Dutkiewicz 2004-2024. Wszelkie prawa zastrzeżone.